Zapis zaimków osobowych

Ostatnia aktualizacja: 04.04.2021 r.

Nieprawidłowy zapis zaimków osobowych to zdecydowanie jeden z najpopularniejszych błędów ortograficznych, z jakim można spotkać się zarówno w nieredagowanych tekstach, jak i w sieci, we wszelkiej maści komentarzach, postach czy wpisach. Oceniam, że to dość solidne pokłosie zasad netykiety oraz zasad komunikowania się w tradycyjnej korespondencji (to takie coś, co wysyłało się jeszcze przed erą SMS-ów i e-maili, a na odpowiedź czekało się, O ZGROZO, nawet kilkanaście dni). Szczególnie mocno razi to w sytuacji, gdy wielką literą zapisywane są zaimki wskazujące (np. ci, tych, tymi, temu, tego, jej) albo zaimki osobowe odnoszące się do pierwszej osoby liczby pojedynczej (np. mnie, moje, mną).

Zanim przejdę do tematu, zaznaczę jeszcze różnicę między rodzajami zaimków. Zaimek osobowy – wskazuje wyłącznie na konkretną osobę lub osoby. Zaimek wskazujący – wskazuje osoby z otoczenia lub wcześniej wspomniane, ale także przedmioty, cechy czy zjawiska.

Zaimki osobowe – zapis wielką literą

Zaimki osobowe wielką literą można zapisać tak naprawdę w czterech przypadkach:

W bezpośredniej korespondencji lub w sytuacji, gdy autor zwraca się do czytelnika (bardzo często spotykane w poradnikach albo tekstach na stronach internetowych). W korespondencji oficjalnej wielka litera jest obowiązkowa.
W zwrotach skierowanych do Boga (lub do Jahwe, Allaha, Ducha Świętego, Jezusa, Matki Boskiej) lub w wypowiedziach o Bogu (ale uwaga, w tym drugim przypadku wielka litera jest opcjonalna, co jeszcze wspomnę!).
Gdy autor chce podkreślić swój szacunek do wspominanej osoby (często spotykane np. w dedykacjach).
W bezpośredniej dyskusji np. na Facebooku czy forum internetowym.

Podkreślam raz jeszcze: zapis wielką literą jest obowiązkowy wyłącznie w przypadku zwrotów skierowanych do Boga. Wszystkie inne przypadki nie wymuszają takiego zapisu, ale tu znów warto pamiętać o rodzaju wiadomości. Nie użyję wielkiej litery w komentarzu na Facebooku, ale już zapobiegawczo zrobię to np. w korespondencji z pracodawcą czy wykładowcą (informacja o zwrotach adresatywnych znajduje się na końcu tego wpisu).

Kilka przykładów?

To Twoja książka?
Widziałem Cię na meczu.
Tę książkę dedykuję mojemu Tacie, to On pomógł mi w jej tworzeniu.
Bądź wola Twoja.
Znalazłem Go/go [Boga] w swoim sercu.

Ostatni przykład to wypowiedź o Bogu i zarazem szczególny przypadek, bo reguły pozwalają na zapis albo wielką, albo małą literą. Ostatecznie zależy to od redaktora, ale sugeruję stosować wielką literę, żeby uniknąć oskarżeń o obrażenie uczuć czytelników.

Bardzo popularnym błędem jest zapisywanie wielką literą zaimków osobowych, które wskazują bezpośrednio autora wypowiedzi czy tekstu. Przykład?

To My znaleźliśmy zaginioną.
To my znaleźliśmy zaginioną.
Widzisz, że to Ja jestem twórcą tego dzieła.
Widzisz, że to ja jestem twórcą tego dzieła.

Taki zapis wygląda co najmniej karykaturalnie, bo jest sugestią, że podkreślamy szacunek do samych siebie.

Równie często błędny zapis dotyczy zaimków wskazujących. Zwracam szczególną uwagę na trzeci przykład, to absolutny hit tego rodzaju błędów (mylenie zaimka osobowego „ci” ze wskazującym).

To właśnie Oni są odpowiedzialni za porwanie!
To właśnie oni są odpowiedzialni za porwanie!
Już gdzieś widziałem Tych mężczyzn.
Już gdzieś widziałem tych mężczyzn.
Co Ci idioci znów zrobili?!
Co ci idioci znów zrobili?!

Zaimki osobowe – zapis małą literą

Jest kilka sytuacji, w których wszystkie zaimki osobowe muszą być zapisane małą literą. To przede wszystkim dialogi i narracja pierwszo- lub drugoosobowa w beletrystyce (aczkolwiek w drugim przypadku specyfika tekstu może wymusić użycie wielkiej litery).

– Mówiłem Ci, ty cholerny kretynie!
– Mówiłem ci, ty cholerny kretynie!
Zobaczyłem, że to On ukradł medalion.
Zobaczyłem, że to on ukradł medalion.

Zwroty adresatywne

Choć nie są to bezpośrednio zaimki osobowe, to nie wypada ich nie wspomnieć przy okazji tego tematu. Zwroty (albo formy) adresatywne to po prostu sposoby na zwracanie się do drugiej osoby (lub osób) i w praktyce spotykane są tylko w korespondencji (zawsze w urzędowej, opcjonalnie w mniej oficjalnej). Jeśli z rozmówcą łączy nas już pewna zażyłość (ale wciąż nie jesteśmy z nim po imieniu), można użyć małej litery (ale oczywiście wielka ani nie zaszkodzi, ani nie będzie błędem).

Szanowna Pani, mam nadzieję…
Pragnę zwrócić Panu uwagę…
W mojej ostatniej wiadomości przesłałem panu…
Droga Mamo, dojechałem na miejsce.